Participamos activamente na programación de nadal do Concello de Pontevedra, achegando a tradición das danzas e cantares de reis recollidos en distintos lugares.
É moi simbólica a utilización de espellos como decoración das coroas, alén da cor branca da vestimenta, o que dá pé a interpreta-las como unha reinvención cristianizada de antigas tradicións de celebración do solstício de inverno.
"...a execución é coreográfica en maior ou menor medida: a danza adoita constar dunha série de movementos e cruces, incluso puntos do baile pre-fixados. Nalguns casos, coma en Riofrio (Mondariz), son @s danzantes quen indican ao gaiteiro o momento de facer os cámbios de parte, tendo os músicos que improvisar fraseos sobre a melodia base até o momento indicado pol@ guia do baile..."
- Deixando á parte as “versións patronais”, as primeiras danzas brancas no ciclo do ano corresponden ao ciclo de nadal e de reis (máis ben en reis, xa en xaneiro) e a unha tradición que noutro tempo debeu estar moi estendida, coñecida como “as xaneiras” (a mediados do mes de xaneiro) no que parecen ser vestíxios dunha antiga celebración do solstício de inverno (que ten lugar a finais de decembro).
- Tamén aparecen as danzas brancas nas celebracións da primavera (en datas próximas ao Corpus) o que nos fai pensar que as danzas teñen que ver coa celebración da fin do inverno e o comezo da tempada de sementeiras e recolleitas. Hai moitos indicios nas características das danzas que apoian esta interpretación:
- Os motivos florais (nos sombreiros e adovios das mozas), reais (con flores naturais na primavera) ou figurados (con adornos florais feitos con lazo ou outros materiais).
- A propia vestimenta branca (símbolo e metáfora da chegada da luz: o comezo da fin do inverno) adornada con detalles vermellos (a Cor por antonomásia no ideário tradicional). Posiblemente, no caso das danzas brancas, a cor vermella estea asociada cun símbolo da primavera ou do própio sol.
- Elementos como o “espello” que levan nalgúns casos as coroas das danzas de reis. (É unha peza de calquer material reflectante ou brillante que se acopla ás coroas). É tamén unha referéncia ao sol e ao seu ciclo.
- A danza do pau de fitas, que atopamos tanto na primavera como nas danzas de reis, é un símbolo en si mesma do ciclo anual do sol. (Visto desde o interior, do punto de vista de quen suxeita o pau, ve-se un círculo formado polas cintas que vai baixando polo pau até un punto máximo. A partir dese momento, destrenza-se o lazo e o “sol” volve subir até a cima do pau).
- O mesmo acontece nas demais danzas, onde en todas atopamos referéncias ao desprazamento do sol: as castañolas tocan-se erguendo os brazos ao repenicar e marcando "a terra" en cada compás. O trenzado dos arcos é erguido ao ceu despois de cada movemento, antes de proceder ao seu destrenzado; e @s danzantes baten os paus ao alto en cada cruce da danza de paus.
